नेपाली जातका बाख्राहरू: c) उच्च पहाडी भेगमा पालिने बाख्राः सिन्हाल, च्याङग्रा

Goat Farming- 6 नेपाली जातका बाख्राहरू: c) उच्च पहाडी भेगमा पालिने बाख्राः सिन्हाल, च्याङग्रा,
कृषि पत्रिका 2013 April 07
उच्च पहाडी भेगमा पालिने बाख्राः सिन्हाल, च्याङग्रा,
सिन्हालः उच्च पहाडी भेगमा सिन्हाल जातको बाख्रालाई भेडासँगै घुम्तीगोठमा पालिन्छ । बाख्राको कुल सङ्ख्यामध्ये सिन्हालको सङ्ख्या करिब ३५ प्रतिशत रहेको अनुमान छ । जङ्गली घाँसपातलाई आहाराको रूपमा सदुपयोग गर्ने क्षमता यिनीहरूमा अति राम्रो हुन्छ । यिनीहरू ठूलो आकारका लामालामा सिङ्ग गरेका हुन्छन् । वयस्क बाख्राको शारीरिक तौल करिब ४०–४५ किलो बोका र ३०–४० किलो (बाख्रा)को हुन्छ । यी बाख्राहरूले ज्यादा गर्मी तथा वर्षा सहन सक्दैनन् । जाडोबाट बच्न यस जातको बाख्राको शरीरमा पनि केही लामो लामो रौं हुन्छ, जसको भित्री भागमा मसिनो भुत्ला उम्रिएको हुन्छ, यस भुत्लालाई पश्मिना भन्दछन् । सिन्हाल बाख्राबाट वर्षमा १००–१२० ग्राम जति पश्मिना पाउन सकिन्छ । सिन्हाल बाख्राहरू करिब १५ महिनाको उमेरमा गर्भधारण गर्छन र वर्षमा एक पटकमात्र ब्याउँछन् र एक बेतमा एउटा बच्चामात्र जन्माउँछन् ।

च्याङग्राः च्याङग्रा नेपालको हिमाली क्षेत्रका चिसो, अर्धमरुभूमि जस्तो ठाउँहरू विशेषतः हिमालपारी मनाङ्ग, मुस्ताङ् आदि जिल्लाहरूमा मात्र पालिन्छन् । बाख्राको कुल सङ्ख्यामध्ये च्याङ्ग्राको सङ्ख्या करिब ६ प्रतिशत मात्र रहेको अनुमान छ । यसको शरीरभरि १५–२० से.मी. लामो रौंले ढाकेको हुन्छ । यसै लामो रौं भित्र मसिनो भुवादार रेशमी भुत्ला पाइन्छ, जसलाई पश्मिना भनिन्छ । यस्तो रौंले च्याङग्राको शरीरलाई न्यानो पारेर राख्छ र जाडो सकिए पछि झर्न लाग्छ । पश्मिना निकै मुल्यवान हुन्छन् । यसबाट उच्च कोटीको गरम कपडाहरू, शाल, गलबन्दी पच्छौरा आदि बनाइन्छ । कृषकहरू जाडो बिते पछि च्याङ्ग्रालाई काँइयोले थक्रिएर पश्मिना सङ्कलन गर्छन् । एउटा चयाङग्राबाट वर्षमा १५०–२५० ग्रामसम्म पश्मिना पाउन सकिन्छ । तिब्वतेली मूलका च्याङग्राहरू केही ठूलो आकारका हुन्छन् । यिनीहरूको शारीरिक तौल ७० किलोसम्मको हुन्छ । नेपाली च्याङग्राहरू केही सानो जीउडालका हुन्छन् । यिनीहरूको शारीरिक तौल सरदर ३५–४० किलो बोका र २७–३० किलो बाख्राको हुन्छ । च्याङग्राहरू ढिलो वयस्क हुन्छन् । एक डेढ वर्षको उमेरमा पहिलोपटक बाली लागि वर्षमा एक फेर र एउटा मात्र बच्चा ब्याउँछन् । उच्च हिमाली भेगमा च्याङग्राहरूलाई भारी बोकाउन पनि प्रयोग गरिन्छ । यिनीहरूले ७–८ किलो सामान बिशेषतः नुन, चामल बोकर हिँड्न सक्छन् ।

Coming status: Goat Farming- 7 विदेशी मूलका बाख्राहरू a) जमुनापारी